Pierwsze badanie rentgenowskie przeprowadzono blisko 100 lat temu, bo w 1934 roku w Ameryce. Dziś RTG zębów jest podstawowym i najczęściej wykonywanym badaniem diagnostycznym w stomatologii. Badanie to, popularnie nazywane prześwietleniem, pozwala w bezpieczny i bezbolesny sposób ocenić nie tylko stan uzębienia pacjenta, ale także kości żuchwy i szczęki. Co warto wiedzieć, przed poddaniem się badaniu RTG? Oto najważniejsze informacje o wskazaniach i przeciwwskazaniach do tej procedury.
Jakie są główne wskazania do RTG zębów?
Prześwietlenie zębów może zostać wykonane w bardzo różnym celu. W wielu przypadkach, tylko wykonując prześwietlenie zęba, lekarz stomatolog NFZ lub prywatnie jest w stanie zdiagnozować próchnicę (dental caries). Warto wspomnieć, że według szacunków WHO patologiczny proces próchnicowy dotyczy znacznego odsetka populacji. Różne źródła podają, że nawet 98-99% Polaków choruje na próchnicę.
Wracając do RTG zębów, to precyzyjne badanie pozwala również na wykrycie pozostawionych korzeni, patologicznych zmian przy korzeniach czy na rozpoznanie zębów zatrzymanych lub ciał obcych. Bardzo często stomatolodzy kierują pacjentów na wykonanie prześwietlenia zęba przed rozpoczęciem leczenia. Zdjęcie z nowoczesnego aparatu RTG pomaga w ocenie stopnia zniszczenia zęba. Kiedy jeszcze przeprowadza się RTG zęba? Lekarze zalecają wykonanie prześwietlenia zęba przed jego wyrwaniem (ekstrakcją). Również leczenie kanałowe poprzedzone jest prześwietleniem.
Ponadto wskazaniami do wykonania RTG zęba są:
- urazy twarzoczaszki, które powstały na skutek pobicia lub chorób;
- podejrzenie kamicy ślinianek i torbieli;
- zabieg implantacji.
W przypadku formowania protezy zębowej również wskazane jest wykonanie prześwietlenia zębów. Jakie rodzaje badań z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego są dostępne dla pacjentów?
Rodzaje prześwietlenia stomatologicznego
W stomatologii można wyróżnić kilka rodzajów prześwietlenia. Najczęściej wykonywane jest:
- zdjęcie punktowe – wykonuje się je w celu zbadania pojedynczego zęba lub niewielkiej grupy zębów przed planowanym leczeniem kanałowym. Pozwala ono także na zdiagnozowanie próchnicy czy stanów zapalnych. Można nim objąć maksymalnie cztery zęby;
- zdjęcie pantomograficzne – jest to badanie, które obejmuje wszystkie zęby. Pozwala ocenić ogólny stan uzębienia, stan kości oraz zatok szczękowych. Jest zalecane między innymi przy wykonywaniu protezy zębowej;
- zdjęcie cefalometryczne – jest zlecane przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego;
RTG czy tomografia komputerowa ‒ co wybrać?
Oprócz prześwietlenia rentgenowskiego ważnym badaniem w stomatologii jest tomografia komputerowa (CBCT). Jest to zaawansowane badanie trójwymiarowe, które dostarcza szczegółowych informacji o strukturach anatomicznych w okolicach szczęki i żuchwy. Wybór między RTG a tomografią komputerową (CBCT) zależy od rodzaju problemu stomatologicznego i potrzeb diagnostycznych. Oto kluczowe różnice, które pomagają w podjęciu decyzji.
RTG – rozwiązanie szybkie i proste
- Zakres badania: RTG zębów (np. punktowe czy panoramiczne) pozwala ocenić podstawowe struktury, takie jak zęby, kości szczęki i żuchwy oraz ewentualne zmiany próchnicze lub zapalne.
- Czas trwania: Szybkie i łatwo dostępne, wynik jest często dostępny od razu.
- Dawka promieniowania: Niższa niż w przypadku tomografii, dzięki czemu RTG jest stosowane w diagnostyce rutynowej.
RTG wybiera się najczęściej przy diagnozowaniu próchnicy, planowaniu leczenia kanałowego czy kontroli stanu uzębienia.
Tomografia komputerowa (CBCT) – zaawansowana diagnostyka 3D
- Zakres badania: CBCT dostarcza trójwymiarowego obrazu struktur zębowych, kości, nerwów i zatok szczękowych, umożliwiając szczegółową analizę.
- Zastosowanie: Idealna w implantologii, chirurgii szczękowej, przy skomplikowanym leczeniu kanałowym lub diagnozowaniu głębszych zmian, które nie są widoczne na zdjęciach RTG.
- Dawka promieniowania: Wyższa niż w RTG, choć nowoczesne urządzenia minimalizują ekspozycję na promieniowanie.
Kiedy wybrać RTG, a kiedy CBCT?
RTG jest odpowiednie w przypadku rutynowej diagnostyki, prostych procedur stomatologicznych lub kontroli leczenia. CBCT wybiera się z kolei przy bardziej skomplikowanych przypadkach, takich jak planowanie implantów, diagnoza złamań, torbieli lub analiza układu nerwowego. Ostateczny wybór metody diagnostycznej zawsze zależy jednak od decyzji stomatologa, który uwzględnia indywidualne potrzeby pacjenta oraz cel badania.
Czy RTG zęba boli i jest drogim badaniem?
Osoby, które nigdy nie miały wykonywanego badania RTG zęba niekiedy obawiają się, że podczas prześwietlenia będą odczuwały ból lub dyskomfort. Nie ma się czego bać, ponieważ badanie RTG jest całkowicie bezbolesne i nie wiąże się z żadnymi niedogodnościami. W zależności od rodzaju RTG prześwietlenie jest wykonywane w pozycji siedzącej (punktowe) lub stojącej (pantomograficzne). Jego wykonanie trwa bardzo krótko. Zgodnie z obowiązującymi procedurami, przed rozpoczęciem badania każdy pacjent musi założyć specjalny, ołowiany fartuch ochronny. Należy też wyjąć kolczyki z uszu, języka czy wargi oraz zdjąć z szyi łańcuszek.
Ile kosztuje rentgen zębów? Nie jest to drogie badanie. Zarówno rentgen punktowy pojedynczego zęba, jak i wszystkich zębów, szczęki oraz żuchwy ‒ w ramach prywatnej wizyty ‒ to wydatek od kilkudziesięciu do około 100 złotych. Cena za rentgen zęba może się nieznacznie różnić w zależności od miejsca wykonywania badania.
Warto wspomnieć, że na wyniki badania radiologicznego czeka się maksymalnie kilkanaście minut. Dzięki temu podczas jednej wizyty w gabinecie stomatologicznym można otrzymać diagnozę i od razu rozpocząć ewentualne leczenie. Jak długo jest zatem aktualne wykonane RTG zębów? Około pół roku.
Czy zdjęcie RTG zęba szkodzi zdrowiu?
Wielu pacjentów ma pewne obawy co do badania RTG, sądząc, iż może ono wykazywać pewien poziom szkodliwości w kontekście ich stanu zdrowia. Zupełnie niepotrzebnie, gdyż badanie RTG jest nieszkodliwe. To bezpieczna procedura, którą wykonuje doświadczony specjalista. Korzysta on z nowoczesnego i certyfikowanego aparatu rentgenowskiego, który wyzwala minimalną dawkę promieniowania. Oczywiście nie oznacza to, że zdjęcie RTG zęba może być wykonywane codziennie. Lekarze zalecają, aby nie poddawać się mu zbyt często. Mimo tego, że jest to badanie bezpieczne, są przeciwwskazania do jego wykonania. Jakie?
Podstawowe przeciwwskazania do wykonania zdjęcia RTG zębów
Kwestia tego, czy rentgen jest szkodliwy, to jedna rzecz. Jak w przypadku niemal każdych badań, również i z RTG zębów wiążą się pewne czynniki wykluczające ‒ to sprawa druga. W jakich sytuacjach badanie RTG jest niewskazane? Prześwietlenie nie może zostać wykonane u kobiet w ciąży. Dlaczego? Ponieważ promienie Rentgena nawet w bardzo małej dawce, mogą wywrzeć bardzo niekorzystny wpływ na rozwój płodu. W przypadku kobiet nie zaleca się także wykonywania prześwietlenia w czasie miesiączki.
RTG zębów nie powinno być przeprowadzane także u dzieci przed ukończeniem piątego roku życia, ale też pewną trudność w wykonaniu tego badania mogą mieć osoby z niepełnosprawnościami, które nie są w stanie utrzymać odpowiedniej do badania pozycji ciała.
Ostrożność podczas wykonywania zdjęć rentgenowskich powinni także zachować pacjenci onkologiczni poddawani radioterapii ‒ w takiej sytuacji zawsze należy poinformować stomatologa o swojej sytuacji zdrowotnej i prowadzonym leczeniu.
Jak przygotować się do badania RTG?
Przygotowanie do badania RTG zębów jest zazwyczaj bardzo proste i nie wymaga zaawansowanych procedur. Oto kilka wskazówek, które mogą okazać się pomocne, gdy wybierasz się na rentgen zębów.
- Poinformuj stomatologa o stanie zdrowia: powiedz lekarzowi, jeśli jesteś w ciąży, masz rozrusznik serca lub podziel się innymi ważnymi informacjami na temat swojego zdrowia.
- Zadbaj o higienę jamy ustnej: przed badaniem warto umyć zęby, aby poprawić widoczność na zdjęciach RTG.
- Usuń metalowe przedmioty: zdejmij biżuterię, okulary czy ruchome protezy, które mogłyby zakłócić obraz.
- Zrelaksuj się i współpracuj z personelem: zachowaj spokój i staraj się stosować do poleceń, np. odpowiednio ustawić głowę lub unieruchomić się na kilka sekund podczas badania.
Jak duże napromieniowanie czeka mnie na badaniu RTG?
Otrzymanie pewnej dawki promieniowania jonizującego podczas diagnostyki obrazowej to element, do którego niektórzy podchodzą z dużą obawą. Promieniowanie, na jakie narażony jest pacjent podczas badania RTG zębów, jest jednak minimalne. Warto też pamiętać, że na co dzień każdy człowiek otrzymuje promieniowanie z naturalnych źródeł. Dla lepszego zrozumienia, oto porównanie dawek promieniowania:
- RTG punktowe (pojedynczego zęba): około 0,01 mSv – odpowiada mniej więcej dawce promieniowania otrzymywanej w ciągu jednego dnia z naturalnych źródeł (np. z gleby, powietrza);
- pantomogram (zdjęcie panoramiczne): około 0,02–0,03 mSv – porównywalne do promieniowania w trakcie krótkiego lotu samolotem (ok. godziny);
- tomografia CBCT: 0,05–0,1 mSv – odpowiada dawce promieniowania, na jaką jesteśmy narażeni podczas kilku dni normalnego życia w środowisku naturalnym;
- lot transatlantycki: około 0,04 mSv, czyli więcej niż przy jednorazowym zdjęciu rentgenowskim zęba.
Inne pytania pacjentów o rentgen zębów
Jak długo trwa badanie RTG zęba?
Samo wykonanie zdjęcia zajmuje zaledwie kilka sekund. Cała procedura, łącznie z przygotowaniem, trwa maksymalnie kilka minut.
Czy potrzebuję skierowania na RTG zębów?
Tak, skierowanie jest wymagane.
Czy mogę jeść przed RTG zębów?
Tak, nie ma konieczności rezygnowania z posiłków przed badaniem.
Jak długo trzeba czekać na wynik RTG?
W przypadku zdjęć cyfrowych wynik dostępny jest natychmiast.
Czy RTG zębów jest szkodliwe dla szkliwa?
Nie, promieniowanie nie wpływa na strukturę szkliwa ani samego zęba.
Mamy nadzieję, że nasz artykuł okaże się wartościowy dla wszystkich osób, które są zainteresowane tematem promieniowania rentgenowskiego w stomatologii. Zapraszamy serdecznie do kontaktu wszystkich pacjentów chcących wykonać zdjęcie RTG zęba lub kompleksowe badanie pantomograficzne. Aktualną ofertę radiologii stomatologicznej poznasz bezpośrednio w gabinetach Gamadent.
